نیمه ای در آتشم نیمی در آب

قبل از چهارشنبه هم دیده بودمش، نه از نزدیک، بلکه در قاب تلویزیون و گوشی موبایل. نمی شد کلیپ صحبت هایش را تماشا کرد و اشک نریخت. زنی که در آستانه سومین دهه زندگی اش ایستاده بود و تمام زندگی اش را در خاموش شدن کشتی سانچی می دید و از همه می خواست جوری به همسر و همکاران او کمک کنند.

حمیده وحیدی - اما آب و آتشی که بی رحمانه به جان هم افتاده بودند، کسی را بین خودشان راه ندادند و ٢۴ دی ماه، کشتی سانچی پس از هشت روز سوختن در آب، غرق شد. حالا آدم هایی مانده اند و خاطراتی که نمی شود آن ها را غرق کرد یا سوزاند تا فراموش شوند.سه شنبه شب از طریق خواهر الیا محتشمی، همسر سرمهندس سی و هشت ساله کشتی سانچی، خبر دار می شوم که بعد از چند روز بالاخره به خانه برگشته اند. از وقتی خبر حادثه سانچی را شنیده اند به تهران رفته اند تا در کنار دیگر خانواده های نگران باشند. یک هفته گذشته است، یک هفته ای که شاید برای آن ها به اندازه یک سال طولانی بوده است. قرارمان را برای صبح زود می گذاریم. طی مسیر فکر درباره زنی که هنوز پیکر بی جان شوهرش را ندیده است، از ذهنم دور نمی شود. نمی دانم چگونه تسلیت بگویم. اصلا حضورم در این شرایط مناسب است یا نه. به آخرین دیدارشان فکر می کنم و آخرین پیام هایی که با هم رد و بدل کرده اند. چندبار در این چند روز، آن ها را دوره کرده است؟ روزی که خانه اش را ترک کرده، چقدر امید داشته هنگام برگشتن، شوهرش را پیدا کرده باشند یا خبری از او به دست آورده باشد؟ اما حالا اوست و تنهایی و زمستانی که سخت می گذرد. بنری که به دیوار نصب شده توجهم را جلب می کند. عکس سرمهندس فرید محبی در لباس شکیل دریانوردی، از همان اول کوچه به رهگذران لبخند می زند. اهالی مجتمع، تسلیتشان را اعلام کرده اند. ساختمان روی حالت سکوت است. راه پله ورودی بوی غم می دهد. تصویر سرمهندس محبی با همان لبخند توی آسانسور هم به استقبالم می آید. «دلتنگی» و «فراق» کلماتی است که در کنار تصویر، قبل از رسیدن به طبقه سوم در متن تکرار شده است. در خانه اما اثری از سیاهی نیست. هیچ کس به سر و صورت نمی زند. صدای زاری و شیون هم به گوش نمی رسد. الیا محتشمی را می شناسم. نزدیک می شوم و دست هایش را در دستانم می گیرم. سرد است، جوری که سرما را توی تنم احساس می کنم. نمی دانم چطور تسلیت بگویم. چند جمله تعارفات مرسوم را سرهم می کنم، اما او محکم جواب می دهد، طوری که انتظارش را ندارم: - تسلیت نگو! مگر ما عزاداریم؟ چرا همگی شما فکر می کنید فرید مرده؟ مگر جنازه ای تحویل من دادند؟ دیروز هم توی شیروان مجلس ختم گرفتند؛ به همه خانواده و مسئولان گفتم صرفا به خاطر اطرافیانم می آیم، وگرنه فرید زنده است. زنی با چادر مشکی گوشه ای ایستاده و ریز ریز گریه می کند. حدس می زنم مادرش باشد. خواهرانش (که به راحتی می توان از روی چهره تشخیصشان داد) سرشان را به کاری بند می کنند؛ یکی چای می آورد و دیگری خرما. تنها یک ظرف سیاه از خرمای تزئین شده در آشپزخانه است. روبه رویش می نشینم و می گویم: قطعا از امروز آدم های زیادی پیشت خواهند آمد. ما همگی مان یک غم مشترک داریم. این دید و بازدیدها را به حساب همدلی مردم بگذار. الیا محتشمی آرام است. شاید پیش از آمدنم گریه هایش را کرده باشد. درست روبه رویم می نشیند. حتی یادش هست تعارف کند. آدم گاهی وقت ها در وضعیتی گیر می کند که کلمات به اندازه ای سنگین می شوند که زورش به بیان یک جمله حرف هم نمی رسد. اما بهترین سؤال برای شروع مکالمه را پیدا می کنم: - در مشهد زندگی می کنید، اما تمام سایت های خبری اعلام کردند که اهل شیروان هستید. - فرید اصالتا اهل شیروان است، اما ١۵ سالی می شود که در مشهد زندگی می کنیم. این خانه را هم تازگی ها با هزار قرض خریدیم. از افعال مضارع استفاده می کند. وقتی از فرید صحبت می کند افعال ماضی به طور خاصی از دایره واژگانش غایب است. همین را در ذهن نگه می دارم و می پرسم: - چند سال است که در مشهد زندگی می کنید؟ انگار سؤال درباره زندگی مشترکشان را دوست دارد، گویی در این چند روز همه خواسته اند جوری او را از داشته هایش دور کنند. با صدای رساتری می گوید: - ١۴ سال است که ازدواج کرده ایم و با هم در مشهد زندگی می کنیم. نگاهم یک دور اطراف خانه می چرخد. گلدان های رنگارنگی گوشه پنجره رو به آفتاب ایستاده اند. - فکر می کنید این اتفاق چقدر باعث شد مردم با شغل دریانوردی آشنا شوند؟ خودش را از دردی پیچ و تاب می دهد، انگار زخم تازه ای در این سؤال بود که یک باره سر باز کرد. - به خدا همه فکر می کنند ما ثروتمندیم. شما دارید زندگی مان را می بینید. خواهش می کنم انعکاس دهید. فرید حتی ماشین ندارد. فیش حقوقی اش را چند باری می خواستم منتشر کنم؛ دو میلیون و ٧٠٠ هزار تومان می گیرد. بعد از ١٧سال کار مداوم، تنها زمانی که روی دریاست، ماهی چهار هزار دلار می گیرد، آن هم زمانی که تمام ریه هایش از گازهای سمی پر شده است. آن قدر از پله های کشتی بالا و پایین رفته که همیشه از درد کمر می نالد. - گازهای سمی؟ - کشتی ها بارهای مختلفی حمل می کنند. میعانات گازی و نفتی از خودشان گازهایی منتشر می کنند که می تواند برای ریه انسان در مدت طولانی مضر باشد. اصلا آب و هوای دریا آدم را مریض می کند. خود من هر وقت سوار کشتی می شوم تا مدت ها حالت تهوع دارم و سرفه می کنم. الان هم نمی دانم حالش چطور است. چشم انتظاری خاصی در چشم هایش دو دو می زند. برایم جای سؤال دارد که چرا فکر می کند هنوز شوهرش زنده است. تمام رسانه ها به نقل از مسئولان اعلام کرده اند که سرنشینان کشتی، جانشان را از دست داده و غرق شده اند، اما الینا محتشمی هنوز باور ندارد. به خودم جرئت می دهم و می پرسم: - سانچی که غرق شده؛ چرا فکر می کنی زنده هستند؟ یک جور اطمینان در نگاهش است. صاف می نشیند، زل می زند به من و می گوید: - همان روز اول، دوستان شوهرم تصاویر را نشان دادند. در تصادفی که صورت گرفته یک طرف کشتی که اتاق شوهرم هم در آن قرار داشت در روزهای اول هنوز سالم بود. هر کشتی دو قایق نجات دارد که فقط یکی از آن ها در تصاویر دیده می شود. قایق نجات، چیزی نیست که غرق یا منفجر شود. الان هزاران سؤال توی ذهنم دارم، سؤال هایی که می خواهم پاسخ داده شوند. حداقل حقم این است که من را از این بلاتکلیفی نجات دهند . -یعنی می گویی زنده هستند؟ برای اولین مرتبه از زمان دیدارمان، چشم هایش از اشک لبریز می شود و پاسخ می دهد: - من تا آخر عمر چشمم به در است تا فرید بیاید. باید جنازه ای ببینم تا باور کنم. الان هم گفتم کسی تسلیت نگوید. بالاخره خاکی باید باشد که دل آدم را سرد کند. کدام جنازه را خاک کنم و روی کدام قبر اشک بریزم؟ سعی می کنم بحث را عوض کنم و چیزی نگویم که دلتنگی اش بیشتر شود. لابه لای صحبت هایش اطلاعاتی درباره دریانوردی داده است. همان خط را پیدا می کنم و می گویم: چند بار سوار کشتی شدید؟ آهی می کشد و می گوید: من ١١سال در سفرهای متعدد با فرید بوده ام. ماه ها عمرم را روی کشتی گذرانده ام. حتی در سفر اخیر سانچی هم قرار بود با هم باشیم، اما پاسپورتم به مشکل خورد. تو را به خدا شما خبرنگاران به من نگویید که شوهرم مرده است. لباس شرایط اضطراری را که بخواهی بپوشی ١۵دقیقه زمان لازم داری. همان روز اول که یکی از جنازه ها را پیدا کردند، این لباس تنش بود. الان چینی ها می گویند ما می دانستیم که در انفجار اول ایرانی ها کشته شده اند. آن کسی که لباس اضطراری پوشیده چطور فرار کرده و از کشتی پرت شده است؟ یعنی ممکن است همه این افراد با هم مرده باشند؟ من یک نفر باور نمی کنم . نمی دانم جمله ای که می خواهم بگویم درست است یا نه، اما آرام می گویم: - ممکن نیست دود راه تنفسی را بسته باشد؟ گویی این جمله را قبلا هم شنیده است، می گوید: بالاخره باید یک گوشه ای از جنازه ها پیدا شود. یعنی همگی شان پودر شده اند؟! نمی دانم دولت چین چرا اطلاعات درست نمی دهد. اصلا چرا این قدر در رسانه ها اخبار ضد و نقیضی وجود داشت؟ یعنی باور کنیم نتوانستند آتش را خاموش کنند؟ الان هم از مسئولان استدعا دارم این مسئله را فراموش نکنند. در جوامع بین الملل پیگیری کنند، هنوز هم جای امید هست. به جستجو در دریا ادامه دهند. بالاخره یا خودشان یا جنازه هایشان را پیدا خواهند کرد . از جایش بر می خیزد، قایقی چوبی را از کنار طاقچه بر می دارد و نشانم می دهد. می گوید: - این قایق را با هم ساختیم، توی یکی از سفرهایمان. ببین چقدر قشنگ است. قایق را توی دست می گیرم. زیباست. مشخص است که روزها برای ساخت آن وقت گذاشته اند. احساس می کنم دوست دارد بیشتر از شوهرش و علاقه هایش حرف بزند. یاد او آزارش نمی دهد، پس می پرسم: - در گفت وگویی که در گذشته از خانواده شما منتشر شده بود، گفته بودید تمام امید خانواده ها برای زنده ماندن دیگر دریانوردان به فرید بوده. می خواهید کمی در این باره توضیح دهید؟ اثری از لبخند نیست، اما برای اولین بار کمی چهره اش باز می شود. می گوید: فرید با دل و جان کار می کند. با سواد است. دستگاه هایی را که هر کسی نمی تواند درست کند، او تعمیر می کند. بسیار خونسرد است. در این کشتی بهترین های دریانوردی ایران حضور داشتند و این سانحه خسارت زیادی داشت . - گفتید ١١سال در سفرهای مختلف همسرتان را در سفرهای دریایی مختلف همراهی کردید. تا به حال خودتان حادثه دریایی را تجربه کرده یا دیده اید؟ - یک بار در یک سانحه دریایی بودم. اولین کسی که توانست آن دیگ بخار را خاموش کند، همسر من بود. حتی خودش بارها برای کمک به دیگران آسیب دیده بود. در سفرهایی که داشته ام، بارها دیده ام دست یا انگشت دریانوردان قطع شده است. اگر بخواهم از سختی های این کار بگویم، ساعت ها زمان می خواهد. از او می خواهم از دریچه چشم زنانه، گوشه ای از سختی های زندگی با یک دریانورد را بگوید. اشک می ریزد و در میان هق هقی آرام می گوید: - چ ه کسی می فهمد که شش ماه ندیدن همسر چه احساسی دارد؟ چه کسی درک می کند که دو ماه حتی تلفنی نتوانی با همسرت صحبت کنی و هیچ خبری از او نداشته باشی، چه صبری می خواهد؟ اگر هر گوشه ای از خانه ام خراب شود، باید مدت ها چشم انتظار بمانم تا شوهرم از سفر برگردد. روزهای تقویم را دوست ندارم. نه در روز تولدمان کنار هم بودیم و نه هیچ عیدی. عروسی و عزا را تنها رفته ام. مدت زیادی نیست که تکنولوژی برقراری ارتباط از طریق نرم افزارهای مختلف به ما رسیده و می توانم با شوهرم ارتباط برقرار کنم. در چند سال گذشته، تنها با ایمیل با هم ارتباط داشتیم، ایمیلی که محدودیت های زیادی داشت؛ عکس و فیلم نمی توانستی بفرستی، متن هم مستقیم به دست کاپیتان می رسید. همین حالا هم کارت تلفن را به صورت محدود دریافت کرده بود. هر دو روز تماس می گرفت و زود قطع می کرد. چند ساعت قبل حادثه تماس گرفت، خیلی کوتاه گفت: به زودی به کره می رسیم . - پس چرا همه فکر می کنند این شغل دارای مزایای زیادی است؟ لبخند تلخی می زند و جواب می دهد: دل من همیشه به خاطر تنهایی فرید خون بود. دریانوردان وقتی به سفر کره می روند، بعد از عبور از هند، دیگر به تلویزیون دسترسی ندارند. یعنی اصلا نمی دانند در دنیا چه خبر است. نزدیک به یک ماه را در سکوت و بی خبری می گذرانند. چقدر می توان فیلم تماشا کرد یا کتاب خواند؟ خلاصه ای از خبرها را شرکت نفت برایشان می فرستد و دل خوشی شان به همین است. جدیدا تعداد انگشت شماری کشتی به اینترنت مجهز شده اند. این حرفه هنوز جزو مشاغل سخت اعلام نشده است. داغی به اندازه سال ها دلش را زیر و رو کرده است، سنگینی غمی که هیچ معنایی برایش نیست. می پرسم: هیچ وقت از همسرتان نخواستید از این کار بیرون بیاید؟ صدایش بالاتر می رود و می گوید: به خدا خواستم، بارها اصرار کردم. گفتم فرید پیش من باش، اما او کارش را دوست داشت. برایش زحمت کشیده بود. به خدا این شغل دل می خواهد. اگر می بینید که الان من ضجه نمی زنم، به خاطر این است که ۶ماه، ۶ماه چشم انتظارش بودم. دوباره چشم هایش خیس می شود. نمی خواهد اشک بریزد و این عمق دردش را می رساند. می خواهد بایستد و از حقوق خودش و خانواده دریانوردان دفاع کند. می گوید: در تمام مراسم ترحیم ها شرکت می کنم، اما ایستاده ام. همه جا می روم، از مسئولان مشهد می خواهم از روابطشان استفاده کنند و بخواهند اگر معتقدند این دریانوردان واقعا مرده اند، پیکرشان را پیدا کنند و به خانواده هایشان بدهند. نگذارند این اتفاق بعد از مدتی خاموش شود. لحظاتی سکوت می کند، سپس با اشاره، تابلویی را که روی دیوار نصب شده نشان می دهد و می گوید: این را خودم با تکه های کوچک پازل درست کردم. فرید خیلی کارش را دوست دارد. وقتی هم به خانه می آید، باید کشتی و دریا ببیند . در تابلو، دریا طوفانی است. یک کشتی در انتهای تصویر در حال سوختن است. چند دریانورد هم در قایق نجات در حال دور شدن از معرکه هستند.